Onderzoek

Medemenselijk Ondernemen floreert als praktijk in Nederlandse bedrijven

Dit is de belangrijkste conclusie uit het rapport Agape – de mens als motor (2021) van de onderneming. Dit onderzoek onder directieleden en OR-vertegenwoordigers van 3473 ondernemingen in Nederland met meer dan honderd werknemers toont aan dat bedrijven een gemiddelde attentiescore hebben van 8 op een schaal van 1 tot 10. Dat geeft dus aan dat bedrijven gemiddeld gesproken toegewijd zijn aan het welzijn van hun werknemers. Aan het onderzoek namen 589 bedrijven deel. Zij vormen een goede afspiegeling van alle for-profit bedrijven in Nederland.

Omvang bedrijf maakt niet uit

Een belangrijke constatering uit onderzoek is dat de structuur en de omvang van de onderneming geen invloed hebben op het commitment aan de werknemers. Van middelgrote tot zeer grote ondernemingen zetten leidinggevenden zich in om medewerkers ruimte te geven aan hun medewerkers voor het zelfstandig organiseren van het werk, scholing en ontwikkeling, inhoudelijke uitdaging, onderlinge sociale en werkgerelateerde contacten, enzovoort. Deze conclusie biedt hoop.

Hoe meer hiërarchie, hoe moeilijker

"Hoewel veel ondernemingen die in medemenselijkheid investeren dit voornamelijk doen omdat het past bij de waarden van waar zij voor staan, blijkt de investering derhalve ook verstandig vanuit bedrijfseconomisch oogpunt."

Belangrijk: een gezonde organisatiecultuur

De sterkste effecten hangen samen met de organisatiecultuur. Een organisatie waarvan het management zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van haar werknemers en die zich kenmerkt door een goede relatie tussen de OR en het management, schept een betere context voor het tot bloei brengen van medewerkers dan ondernemingen die minder scoren op deze aspecten. Ook speelt de mate waarin aandacht voor het welzijn en de gezondheid van werknemers is ingebed in de cultuur en structuren en processen binnen een onderneming een rol. Dit betekent dat het van belang is om aandacht voor welzijn te verankeren in de organisatiecultuur. Tegelijkertijd ligt hier een belangrijke uitdaging, want cultuur verandert niet van de ene op de andere dag.

Vitaliteit

Aandacht voor Medemenselijk Ondernemen leidt niet alleen tot mooie woorden maar zich ook uit in concreet gedrag: ondernemingen die veel aandacht hebben voor het welzijn van hun werknemers – onder meer tot uitdrukking komend in een hoge attentiescore – investeren vaker in opleidingsmogelijkheden die passen bij de wensen van werknemers en in vitaliteitsbeleid.

Wie agape zaait, zal bedrijfsmatig oogsten

Uit onze analyses blijkt dat een onderneming die de juiste condities creëert om werknemers tot bloei te laten komen daar ook zelf van profiteert. Ondernemingen die meer zijn toegewijd aan het welzijn van werknemers presteren beter op tevredenheid en betrokkenheid van de werknemers. Daarnaast laten ze een sterkere financiële positie zien, een betere productiviteit, minder ziekteverzuim en hebben ze minder moeite met het behouden van personeel. Hoewel veel ondernemingen die in agape investeren dit voornamelijk doen omdat het past bij de waarden van waar zij voor staan, blijkt de investering derhalve ook verstandig vanuit bedrijfseconomisch oogpunt.

Toename medewerkers-tevredenheid

Tijdens de crisis zijn medewerkers beter af in ondernemingen die investeren in agape. Hun tevredenheid, betrokkenheid en zeggenschap over het werk blijven gemiddeld gelijk of verbeteren als gevolg van de veranderende omstandigheden. Dit effect zien we (nog) niet voor de “harde” uitkomsten als de financiële situatie en productiviteit. Ten tijde van het onderzoek was de coronapandemie nog volop bezig, waardoor het lastig is harde conclusies te trekken over de effecten van een agape-gericht beleid op de financiële weerbaarheid van de onderneming en de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit. Een belangrijke vervolgvraag is dan ook hoe verschillend scorende bedrijven uit de crisis komen en wat de mogelijke effecten zijn geweest van hun oriëntatie op agape op de door ons onderscheiden dimensies – van de financiële situatie tot het verloop en verzuim van medewerkers en van hun tevredenheid en betrokkenheid tot hun arbeidsproductiviteit.

Aanbevelingen

Op basis van het onderzoek komen wij tot enkele aanbevelingen:

Beter inzicht krijgen in de bedrijfseconomische effecten

Het is gewenst om beter inzicht te krijgen in de bedrijfseconomische effecten van de aandacht voor Medemenselijk Ondernemen. Juist als nauwkeuriger kan worden aangetoond dat agape een positief verband heeft met verhoging van de arbeidsproductiviteit, het terugdringen van het ziekteverzuim en het personeelsverloop, vergroot dit de kans dat welzijn een sterker aandachtspunt zal worden voor het management van ondernemingen in de toekomst*.

Bedrijven wensen inzicht en ondersteuning

Bedrijven wensen inzicht en ondersteuning om agape in de praktijk te brengen. Zo kunnen organisaties handreikingen gebruiken bij het in kaart brengen van de behoefte van werknemers. De huidige en voortschrijdende inzichten over de randvoorwaarden waaronder agape goed tot uiting komt, zijn belangrijke aanknopingspunten voor het ontwikkelen van praktische interventies. Organisaties zitten hier duidelijk op te wachten gezien het grote percentage bedrijven dat behoefte heeft aan hulp. Concreet hebben 90 bedrijven, die samen meer dan 50,000 werknemers vertegenwoordigen, aangegeven graag benaderd te willen worden voor een vervolgtraject. Dat is 15 procent van de totale onderzoeksgroep.

Set van basisuitgangspunten voor Medemenselijk Ondernemen die internationaal gelden

Niet zelden lopen grote ondernemingen voorop in hun aandacht voor Medemenselijk Ondernemen. Wel hebben zij behoefte aan duidelijkheid. Hoe kunnen zij internationaal uitdrukking geven aan Medemenselijk Ondernemen op basis van uitgangspunten die gelden in alle landen waarin de onderneming opereert? Hier valt een vergelijking te trekken met het Statement of Business Principles van een internationaal opererend bedrijf, dat aangeeft hoe management en medewerkers dienen te handelen - ongeacht het land waarin ze zich bevinden.

Agape als toewijding van bedrijven aan het welzijn van hun medewerkers is in deze studie onderzocht onder bijzondere omstandigheden. Het onderzoek werd verricht op het moment dat de Nederlandse economie de gevolgen ondervond van de uitbraak van het coronavirus. Mogelijk leidt dit tot een vertekend beeld. Om na te gaan of hier sprake is van een bestendig beeld is het wenselijk om op gezette momenten gedurende een langere tijdsperiode een meting te doen onder Nederlandse ondernemingen om de ontwikkeling in het denken en handelen rondom agape in kaart te brengen.